وظايف ستارگان اساطيري ايران

در ادب پهلوي ستارگان به دو دسته‌ي هرمزدي و اهريمني تقسيم مي‌شوند. اختران يا ثوابت به خاطرسکون و آرامششان هرمزي‌اند و اباختران يا سيارات، به سبب هرزگي و ناآراميشان در فضا، اهريمني. ماه و خورشيد و همه‌ي ستارگان تا پديدار شدن اهريمن ثابت و بي حرکت بودند و روزگار به پاکي مي‌گذشت و همه جا نيمروز بود، اما با آمدن اهريمن [برخي] به حرکت درآمدند و تا فرجام ازحرکت بازنايستند. اباختران همه‌ي نظام زمان را که به اختران است مي‌آشوبند و فراز و فرود مي‌آورند.

لشکرکشيهاي اساطيري در آسمان

در اساطير ايران هر يک از هفت اباختر، سپاهبد ستيز و نبرد با يکي از اختران است. هرمزد (=مشتري) با هفتورنگ که سپاهبد شمال است، در جنگ است؛ کيوان که سپاهبد سپاهبدان اباختران است، با ميخِ ميانِ آسمان که سپاهبد سپاهبدان اختران است مي جنگد؛ بهرام با وَنَند، که سپاهبد خاوران است؛ ناهيد با سَدويس (سهيل)، که سپاهبد نيمروز است؛ تير با تشتر، که سپاهبد خراسان است؛ و گوزَهر و موش پريِ دنب دار با خورشيد و ماه.

بدون ترديد اين نبردها در شکل‌گيري افسانه‌هاي اساطيري و همچنين صورفلکي براي ايرانيان باستان نقش بسيار مهمي داشته‌اند. آنها گمان مي‌کردند که پيدايش خسوف و کسوف به اين خاطر است که ماه سياه و خورشيد يا مهر سياه خود در ميان خورشيد و ماه از يک سو و زمين از سوي ديگر قرار مي‌دهند. [فيثاغوريان باستان هم چنين اعتقادي داشته اند.]

نبرد تير با تشتر يکي از نمونه‌هاي زيباي برداشت ايرانيان از نبرد اباختران است. اباختران همه‌ي نظام زمان را، که مربوط به اختران است مي‌آشوبند و فراز و فرود مي‌آورند.

کعبه ی زرتشت یا رصدخانه باستانی؟

تاریخ نجوم در ایران باستان چگونه بوده است؟ آیا ایرانیان در پیش از اسلام، از نجوم پیشرفته ای برخوردار بودند؟ یا پیش از آن، در دوران هخامنشی آیا  منجمین ایرانی مشغول به کار بوده اند؟ سطح علم نجوم در پیش از حمله ی اسکندر در طول تسلط هخامنشیان بر ایران چگونه بوده است؟

آقای رضا مرادی غیاث آبادی، چندی است بخشی از فعالیتهای تحقیقاتی خود را در زمینه ی اخترباستانشاسی بر روی بناهای باستانی ایران متمرکز نموده است.

غیاث آبادی همچنان این فعالیتها و تحقیقات خود را روی بعضی چهارطاقی های موجود در ایران ادامه می دهد. وی معتقد است بسیاری از این بنا ها دارای کاربرد نجومی و رصدی بوده اند. رصد موقعیت طلوع و غروب خورشید از روی سایه ها و ایجاد یک تقویم مشخص برای تعیین آغاز و پایان ماهها و سالهای شمسی. ولی آیا واقعا می توان چنین کاربردهایی برای این بناها درنظر گرفت؟

در سلسله مقالات زیر، ضمن معرفی این نظریه و بنای کعبه ی زرتشت، به نقد و بررسی آن پرداخته و نشان داده ایم، این نظریه از صحت و سقم  کافی برخوردار نیست.

1. معابد زرتشتی یا رصدخانه های باستانی ایران؟

2. معرفی نظریه غیاث آبادی: کعبه ی زرتشت یک رصدخانه ی باستانی بوده است.

3. نقد و بررسی بررسی کاربرد نجومی بنای کعبه ی زرتشت

4. بررسی سایه نگاری نجومی بنای کعبه ی زرتشت (آزمایش از نزدیک)

5. آشنایی بیشتر با بنای کعبه ی زرتشت و محوطه تاریخی نقش رستم

دوران جدید نجوم ایران

چندی پیش که بابک امین تفرشی جایزه عکاسی علمی لنر نیلسون را گرفت به فکر موفقیت و پیشرفت ایرانی ها در زمینه نجوم در چند سال اخیر افتادیم. بهتر است چند مورد از آن ها را با هم مرور کنیم. 

به این اخبار خوب توجه کنید:

ایزاک آسیموف، مردی تخیلی

اصولا مردم به دو  دسته تقسیم می شوند: دسته اول گروهی هستند که ایزاک آسیموف را می شناسند و گروه دوم دسته ای هستند که ایزاک آسیموف را نمی شناسند! اگر شما عضو گروه دوم هستید به قسمتی از حافظه خود رجوع کنید که در آن خاطرات دوران دبستان و راهنمایی را نگه داشته اید. در آن زمان اگر به کتابخانه مدرسه رفته باشید حتما در قسمت علمی و در قفسه های مربوط به علم نجوم کتاب های او را دیده اید.

بیشتر منجمان آماتور، نجوم را با کتاب های وی شروع کرده اند و با خواندن آن ها بوده است که به این علم علاقه مند شده اند. کتاب هایی به زبان شیوا و ساده اما هیجان انگیز که خواننده را با خود به اعماق فضا می برند. روز شنبه سالگرد تولد نویسنده داستان های علمی – تخیلی، اسحاق عاصم‌اُف یا همان ایزاک آسیموف بود که به همین مناسبت در این نوشته قصد داریم شما را با وی و کتاب های نجومی اش بیشتر آشنا سازیم.

2 ژانویه 1920 در یک خانواده آسیابان روسی ایزاک آسیموف دیده به جهان گشود. در خردسالی به همراه خانواده اش به آمریکا مهاجرت کرد و زندگی تازه ای را در آنجا شروع کرد. نکته جالبی که در زندگی او در آمریکا وجود داشت این بود که اسحاق به زبان انگلیسی و زبان یهودیان اروپای شرقی کاملا مسلط بود اما هیچگاه زبان روسی را یاد نگرفت!

تاريخچه فشرده علم نجوم

بياييد به بهانه روز نجوم نگاهي کوتاه به تاريخ اين علم بياندازيم تا با مراحلي که اين دانش کهن پشت سر گذاشته است بيشتر آشنا شويم.

تاريخ فشرده نجوم را مي توان به سه دوره متفاوت تقسيم کرد:

1- دوره زمين مرکزي (از دوران باستان تا قرن شانزدهم)

2- دوره کهکشاني (از قرن هفدهم تا قرن نوزدهم)

3- دوره کيهاني(از قرن نوزدهم تا اکنون)

کوپرنیک به خاک سپرده شد

ساعتي که با آفتاب کار مي کند 

ساعت هاي آفتابي از ديدگاه هاي تاريخي، زيباشناسي و پايه هاي دانش ستاره شناسي هميشه براي ما جالب و مهم بوده اند. در اين نوشتار ديدگاه هاي تاريخ دانش و بنيادهاي اين ابزار همگاني و زيبا بررسي خواهد شد.